Sắc lệnh áp thuế nhập khẩu thép của cựu Tổng thống Donald Trump (theo Mục 232 Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962), có hiệu lực từ tháng 3/2018, đánh thuế 25% lên thép và 10% lên nhôm nhập khẩu vào Mỹ, đã tạo ra những biến động lớn trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Phân tích ảnh hưởng của sắc lệnh này trên đa phương diện vĩ mô và vi mô đối với ngành nhôm, ngành xây dựng và ngành cửa nhôm tại Việt Nam.
1. Ảnh hưởng vĩ mô
1.1. Ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu và thị trường nguyên liệu Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung leo thang: Trung Quốc là nước sản xuất thép và nhôm lớn nhất thế giới. Khi Mỹ áp thuế, Trung Quốc buộc phải tăng xuất khẩu sang các thị trường khác như ASEAN, trong đó có Việt Nam. Giá nhôm biến động mạnh: Nhôm là kim loại quan trọng trong xây dựng và sản xuất cửa nhôm. Việc Mỹ áp thuế làm giá nhôm tăng đột biến trong giai đoạn đầu, nhưng sau đó giảm do nguồn cung dư thừa từ Trung Quốc và các nước khác tìm cách đẩy mạnh xuất khẩu. Thị trường thép và nhôm ASEAN bị cạnh tranh mạnh: Do hàng loạt nhà máy từ Trung Quốc tìm cách tiêu thụ hàng tồn kho tại ASEAN, gây áp lực lên giá cả và cạnh tranh.
1.2. Ảnh hưởng đến chính sách thương mại Việt Nam Gia tăng nhập khẩu thép và nhôm từ Trung Quốc: Khi Mỹ hạn chế nhập khẩu, Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu sang Việt Nam, làm tăng nhập khẩu nhôm Trung Quốc giá rẻ. Chính sách thuế chống bán phá giá của Việt Nam: Để bảo vệ doanh nghiệp trong nước, Việt Nam cũng đã áp thuế chống bán phá giá lên thép và nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Indonesia, nhưng mức thuế chưa đủ mạnh để ngăn chặn hoàn toàn ảnh hưởng từ sắc lệnh Mỹ. Sự điều chỉnh chuỗi cung ứng: Một số doanh nghiệp Mỹ và châu Âu tìm cách chuyển dây chuyền sản xuất sang Việt Nam để tránh thuế quan Mỹ, giúp tăng cơ hội đầu tư cho Việt Nam nhưng cũng gây ra sự cạnh tranh khốc liệt hơn trong ngành nhôm.
2. Ảnh hưởng vi mô
2.1. Đối với ngành nhôm Cơ hội: Giảm giá nhôm nhập khẩu: Do nguồn nhôm từ Trung Quốc bị chặn vào Mỹ, giá nhôm nhập khẩu vào Việt Nam giảm, giúp các doanh nghiệp trong nước có nguồn nguyên liệu giá rẻ hơn.
Cơ hội xuất khẩu sang Mỹ: Một số công ty nhôm Việt Nam không chịu thuế của Mỹ, tận dụng cơ hội để tăng xuất khẩu sang Mỹ. Gia tăng sản xuất trong nước: Các nhà máy nhôm Việt Nam có cơ hội mở rộng sản xuất, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Thách thức: Cạnh tranh với nhôm Trung Quốc giá rẻ: Do Trung Quốc bị hạn chế xuất khẩu sang Mỹ, họ đẩy mạnh bán hàng sang Việt Nam với giá thấp, làm các doanh nghiệp nhôm nội địa khó cạnh tranh. Kiểm soát gian lận xuất xứ: Mỹ giám sát chặt hơn nhôm xuất khẩu từ Việt Nam để ngăn chặn tình trạng "lách luật" bằng cách dán nhãn Việt Nam cho hàng Trung Quốc.
2.2. Đối với ngành xây dựng Cơ hội: Giảm chi phí nguyên vật liệu: Giá nhôm, thép giảm làm cho tổng chi phí xây dựng có thể giảm nhẹ, giúp giá thành nhà ở và công trình xây dựng ổn định hơn. Thu hút đầu tư: Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các công ty Mỹ và châu Âu tìm cách tránh thuế quan. Thách thức: Biến động nguồn cung: Giá nguyên vật liệu có thời điểm tăng mạnh do lo ngại thiếu hụt nguồn cung, gây khó khăn cho các nhà thầu. Gia tăng rủi ro thương mại: Nếu Mỹ tiếp tục siết chặt thuế hoặc mở rộng sắc lệnh sang các nước khác, chuỗi cung ứng sẽ bị ảnh hưởng lớn.
2.3. Đối với ngành cửa nhôm Cơ hội: Giảm giá nhôm đầu vào: Nhôm nhập khẩu giá rẻ giúp doanh nghiệp cửa nhôm giảm chi phí sản xuất, từ đó có thể giảm giá bán hoặc nâng cao chất lượng. Tăng năng lực cạnh tranh xuất khẩu: Khi giá thành rẻ hơn, các doanh nghiệp cửa nhôm Việt Nam có cơ hội tăng xuất khẩu sang các nước không bị áp thuế. Đa dạng hóa nguồn cung: Doanh nghiệp cửa nhôm tìm kiếm nhiều nguồn nhôm khác ngoài Trung Quốc, tạo sự ổn định hơn về giá và chất lượng. Thách thức: Sự thống trị của nhôm Trung Quốc: Các doanh nghiệp nhôm giá rẻ từ Trung Quốc tràn vào, gây áp lực lớn lên doanh nghiệp Việt Nam. Tâm lý khách hàng: Một số khách hàng có thể e ngại sử dụng nhôm Trung Quốc do lo ngại về chất lượng và tính bền vững. Cạnh tranh gay gắt: Nhiều nhà máy nhôm mở rộng sản xuất làm nguồn cung dư thừa, gây cạnh tranh khốc liệt hơn về giá.
3. Tổng kết & Chiến lược cho doanh nghiệp Việt Nam
3.1. Cơ hội chiến lược Tận dụng giá nhôm rẻ để tối ưu chi phí: Các doanh nghiệp cửa nhôm có thể tận dụng nhôm giá rẻ để nâng cấp chất lượng sản phẩm hoặc giảm giá bán, tạo lợi thế cạnh tranh.
Mở rộng xuất khẩu: Nhắm đến thị trường Mỹ, EU hoặc các nước không bị ảnh hưởng bởi sắc lệnh thuế quan để tăng cơ hội phát triển. Đa dạng hóa nguồn cung: Tìm kiếm nguồn nhôm từ các nước khác ngoài Trung Quốc (Malaysia, Indonesia, UAE) để tránh rủi ro giá biến động. Đẩy mạnh thương hiệu và chứng nhận chất lượng: Doanh nghiệp nên tập trung vào chất lượng, chứng nhận quốc tế và thương hiệu mạnh để cạnh tranh với hàng giá rẻ từ Trung Quốc.
3.2. Thách thức cần giải quyết Cạnh tranh với nhôm Trung Quốc giá rẻ: Cần tập trung vào sự khác biệt như thiết kế cao cấp, dịch vụ hậu mãi và chất lượng bền vững. Kiểm soát rủi ro về gian lận xuất xứ: Doanh nghiệp cần minh bạch trong nguồn gốc hàng hóa để tránh các vấn đề pháp lý khi xuất khẩu. Đối phó với biến động giá: Cần có chiến lược dự trữ nguyên liệu hợp lý và theo dõi sát thị trường để điều chỉnh kế hoạch kinh doanh linh hoạt.
