Việt Nam đang hướng tới một cuộc cải tổ hành chính lớn với chủ trương sáp nhập các tỉnh, giảm khoảng 50% số tỉnh, thành trên cả nước. Đây không chỉ là vấn đề tổ chức bộ máy, mà còn là quyết sách kinh tế – chính trị có tác động sâu rộng. Các chuyên gia ước tính việc sáp nhập tỉnh (cùng bỏ cấp huyện) có thể tiết kiệm cho ngân sách ~262.500 tỷ đồng mỗi năm (tương đương ~3,8% GDP)
Con số khổng lồ hứa hẹn tái đầu tư cho phát triển. Chính phủ kỳ vọng sáp nhập tỉnh sẽ “tạo không gian phát triển mới, phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của từng địa phương” từ đó thúc đẩy kinh tế vùng. Điều này đồng nghĩa ngành vật liệu xây dựng, đặc biệt là ngành cửa, cũng sẽ chịu ảnh hưởng lớn. Sự thay đổi địa giới hành chính có thể mở ra những thị trường mới, dự án mới cho doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh cửa, nhưng đồng thời đặt ra nhiều thách thức cạnh tranh và thích ứng trong môi trường kinh doanh mới.
Cơ hội cho ngành cửa: Việc sáp nhập tỉnh dự kiến tạo ra nhiều cơ hội phát triển cho doanh nghiệp ngành cửa:
- Mở rộng thị trường: Khi hai hoặc nhiều tỉnh hợp nhất thành một đơn vị lớn, quy mô thị trường địa phương được mở rộng đáng kể. Doanh nghiệp cửa có thể tiếp cận tệp khách hàng rộng hơn và tham gia các dự án trên phạm vi liên tỉnh trước đây. Như TS. Tô Hoài Nam (Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa) nhận định, khi các đơn vị hành chính nhỏ hợp nhất thành vùng lớn, “cơ hội cho doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, nhà đầu tư ở thị trường lớn hơn, thay vì giới hạn trong quy mô nhỏ”
daibieunhandan.vn
- Gia tăng đầu tư hạ tầng: Sáp nhập tỉnh kéo theo nhu cầu quy hoạch lại trung tâm hành chính, kết nối hạ tầng giữa các vùng sát nhập. Nhiều dự án xây dựng cầu đường, trụ sở, khu đô thị mới sẽ được triển khai để đồng bộ tỉnh mới
vnexpress.net
Thực tế sau khi mở rộng Hà Nội năm 2008 (sáp nhập Hà Tây và một số đơn vị lân cận), thành phố đã đầu tư 8 tuyến đường huyết mạch với tổng vốn hơn 2 tỷ USD, làm thay đổi diện mạo hạ tầng sau 10 năm
vnexpress.net
Hạ tầng phát triển đồng nghĩa nhu cầu vật liệu xây dựng, nội thất, cửa… tăng cao, mở ra đơn hàng mới cho các công ty ngành cửa. - Đồng bộ tiêu chuẩn và quản lý: Khi hợp nhất, các quy chuẩn xây dựng và thủ tục giữa các tỉnh sẽ được thống nhất. Doanh nghiệp không còn phải đối mặt với nhiều bộ quy định khác nhau ở mỗi địa phương, giúp giảm chi phí tuân thủ. Việc chuẩn hóa và số hóa thủ tục hành chính cũng được đẩy mạnh, giúp doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công thuận lợi hơn
daibieunhandan.vn
Môi trường pháp lý thống nhất và minh bạch sẽ tạo thuận lợi cho các công ty cửa mở rộng kinh doanh sang vùng mới một cách trơn tru. - Cải thiện môi trường kinh doanh: Sáp nhập tỉnh là một phần của nỗ lực tinh gọn bộ máy, giảm bớt tầng nấc trung gian. Điều này có lợi cho doanh nghiệp nói chung: thủ tục xin giấy phép, đăng ký kinh doanh dự kiến nhanh gọn hơn do bỏ bớt khâu trung gian.
daibieunhandan.vn
Theo TS. Trần Hữu Hiệp, việc giảm cấp trung gian sẽ “hạn chế cơ chế xin-cho, giảm tiêu cực, giúp môi trường kinh doanh minh bạch hơn”
daibieunhandan.vn
Một môi trường thông thoáng, minh bạch tạo điều kiện để doanh nghiệp ngành cửa tự tin đầu tư mở rộng sản xuất, cải tiến sản phẩm.
Thách thức đối với ngành cửa: Bên cạnh cơ hội, ngành cửa cũng sẽ đối mặt một loạt thách thức trong bối cảnh sáp nhập tỉnh và thay đổi hành chính:
- Cạnh tranh gia tăng: Khi các tỉnh hợp nhất, số lượng doanh nghiệp trên địa bàn mới tăng lên, đồng nghĩa thị trường cửa trở nên đông đúc đối thủ hơn. Doanh nghiệp địa phương nhỏ sẽ phải cạnh tranh với những công ty từ tỉnh láng giềng (nay đã chung địa bàn), thậm chí là các đối thủ lớn mở rộng hoạt động vào khu vực mới. “Doanh nghiệp có phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh hơn từ doanh nghiệp lớn hơn không?” – TS. Tô Hoài Nam đặt vấn đề và cho rằng đây là lo ngại thực tế
daibieunhandan.vn
Đòi hỏi đặt ra là các cơ sở sản xuất cửa địa phương phải nâng cao năng lực, khác biệt hóa sản phẩm để giữ thị phần. - Thay đổi chính sách địa phương: Việc sáp nhập kéo theo điều chỉnh về chính sách ưu đãi và quản lý. Những ưu đãi thuế, hỗ trợ phí, khuyến khích đầu tư... mà một tỉnh nhỏ từng dành riêng cho doanh nghiệp có thể bị rà soát hoặc bãi bỏ khi lên tỉnh mới
daibieunhandan.vn
Doanh nghiệp ngành cửa lo ngại các chính sách hỗ trợ đào tạo lao động, quỹ phát triển công nghiệp địa phương liệu còn được duy trì
daibieunhandan.vn
Bên cạnh đó, trong giai đoạn chuyển tiếp, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sẽ phải sửa đổi, có nguy cơ gián đoạn tạm thời việc cấp phép xây dựng, phê duyệt dự án...
daibieunhandan.vn
Sự xáo trộn chính sách này yêu cầu doanh nghiệp phải linh hoạt thích nghi, cập nhật kịp thời các quy định mới. - Biến động lao động: Sáp nhập tỉnh đồng nghĩa tái cơ cấu bộ máy nhân sự công quyền; nhiều cán bộ sẽ chuyển công tác đến trung tâm hành chính mới
tuoitre.vn
Việc này có thể dẫn đến dòng dịch chuyển dân cư và lao động: một số lao động tập trung về đô thị trung tâm, trong khi vùng ven có thể thiếu hụt nhân lực tạm thời. Doanh nghiệp ngành cửa có thể phải cạnh tranh tuyển dụng hoặc giữ chân lao động tay nghề trước biến động này, đồng thời có kế hoạch điều chỉnh nhân sự nếu phải di dời trụ sở hoặc mở chi nhánh tại tỉnh mới. - Chi phí và thủ tục điều chỉnh: Môi trường pháp lý thay đổi đồng nghĩa doanh nghiệp phải cập nhật giấy tờ pháp lý. Tên tỉnh/thành trên đăng ký kinh doanh, giấy phép xây dựng, sổ đỏ, hợp đồng... có thể phải sửa đổi cho phù hợp với địa giới mới. TS. Tô Hoài Nam lưu ý doanh nghiệp lo ngại về việc “có phải cập nhật lại giấy phép đăng ký kinh doanh, tốn kém chi phí, [sửa đổi] địa chỉ trụ sở hay không”
daibieunhandan.vn
Đây là chi phí tuân thủ phát sinh không nhỏ, cả về tiền bạc lẫn thời gian. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể phải đầu tư điều chỉnh chiến lược kinh doanh, thiết lập lại mạng lưới phân phối để phù hợp với quy hoạch tỉnh mới. Tất cả đòi hỏi nguồn lực tài chính và quản trị tốt để vượt qua giai đoạn chuyển tiếp.
Để hình dung rõ hơn tác động của sáp nhập tỉnh, có thể nhìn vào dữ liệu lịch sử và bài học thực tiễn. Trong quá khứ, Việt Nam đã nhiều lần thay đổi địa giới hành chính: “Từ năm 1975 đến nay đã có chín lần sáp nhập, chia tách tỉnh, thành, đưa số tỉnh thành từ 72 xuống 38 rồi lên 63”
Điều này cho thấy việc điều chỉnh quy mô tỉnh không mới, và mỗi giai đoạn đều để lại bài học quý. Chẳng hạn, năm 2008, Hà Tây sáp nhập vào Hà Nội là một ví dụ điển hình về tác động hai mặt. Về tích cực, sau 10 năm mở rộng, kinh tế – hạ tầng Hà Nội khởi sắc mạnh: GRDP thủ đô giai đoạn 2008–2018 tăng trung bình 7,41%/năm, quy mô GRDP gấp 1,9 lần so với trước sáp nhập; thu nhập bình quân đầu người tăng 2,3 lần, đạt hơn 3.900 USD
Đến 2017, Hà Nội mở rộng đóng góp 16,5% GDP cả nước (trước đó tỷ lệ thấp hơn)
Đặc biệt, hạ tầng kết nối được đồng bộ khi không gian hành chính rộng hơn – trước kia Hà Nội và Hà Tây khó lòng đầu tư hạ tầng liên thông, thì sau sáp nhập nhiều tuyến giao thông huyết mạch đã được xây dựng
Bộ máy cũng tinh gọn, loại bỏ trùng lặp, tạo động lực phát triển
Tuy nhiên, bài học Hà Tây – Hà Nội cũng cho thấy thách thức chuyển tiếp: Việc hợp nhất hai bộ máy hành chính lớn tiêu tốn nhiều thời gian và nguồn lực. Ngay sau sáp nhập, phải mất 4–5 năm công tác rà soát, điều chỉnh mới cơ bản hoàn tất
Trong hai năm đầu (2009–2010), hàng nghìn văn bản và thủ tục hành chính phải sửa đổi hoặc ban hành mới, khiến “hàng trăm dự án đầu tư bị đình trệ” tạm thời
Sự chững lại ngắn hạn này là điều các doanh nghiệp ngành cửa cần lường trước khi các tỉnh sáp nhập: thủ tục cấp phép dự án xây dựng có thể bị trì hoãn, vốn đầu tư công giải ngân chậm lại, ảnh hưởng đến đơn hàng. Nhưng nếu chuẩn bị tốt, doanh nghiệp có thể “đi tắt đón đầu” khi thị trường phục hồi hậu sáp nhập. Quả thực, sau giai đoạn quá độ, lợi ích dài hạn trở nên rõ rệt: Hà Nội hợp nhất có không gian lớn, chính sách đồng bộ, thu hút mạnh vốn đầu tư và dự án mới, từ đó nhu cầu xây dựng, nội thất tăng cao – là thị trường màu mỡ cho các công ty ngành cửa.
Trên bình diện quốc tế, nhiều nước đã tiến hành sáp nhập hoặc tinh gọn đơn vị hành chính và rút ra các kinh nghiệm quý. Trung Quốc từng giảm số tỉnh trong lịch sử (ví dụ năm 1954 sáp nhập tỉnh Tùng Giang, Liêu Bắc vào các đơn vị lớn hơn) và xóa bỏ nhiều cấp huyện, nhập vào các thành phố để quản lý hiệu quả hơn
Nhật Bản thì tiến hành chương trình “Hợp nhất Heisei” giai đoạn 1999–2010, giảm số thành phố, thị trấn, làng từ 3.200 xuống ~1.700 (qua việc sáp nhập) đồng thời từng đề xuất sáp nhập 47 tỉnh thành 10 siêu tỉnh, tuy chưa thực thi do vấp phải phản đối
Tại châu Âu, năm 2016 Pháp hợp nhất các vùng hành chính, giảm từ 22 vùng xuống 13 vùng, giúp tiết kiệm ngân sách đáng kể và nâng cao hiệu quả quản lý công.
Đan Mạch năm 2007 cũng xóa cấp quận, sáp nhập 14 hạt (tỉnh) thành 5 vùng lớn, đồng thời gộp 271 đô thị cấp xã thành 98 đơn vị từ đó bộ máy gọn nhẹ hơn hẳn. Bài học chung từ các nước này là: cải cách hành chính quy mô lớn cần được triển khai thận trọng theo lộ trình, đi kèm hỗ trợ chuyển đổi, để đảm bảo đạt mục tiêu tinh giản, hiệu quả mà không làm gián đoạn kinh tế – xã hội địa phương
Đây cũng chính là mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam: được tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình quá độ để có thể nắm bắt trọn vẹn các cơ hội mà việc sáp nhập tỉnh mang lại.
Đứng trước cả cơ hội và thách thức từ chính sách sáp nhập tỉnh, các doanh nghiệp ngành cửa cần chủ động chuẩn bị chiến lược thích ứng, trong khi hiệp hội ngành và cơ quan chức năng cần chung tay hỗ trợ để ngành cửa phát triển bền vững trong bối cảnh mới.
Chiến lược thích ứng cho doanh nghiệp ngành cửa:
- Nâng cao năng lực cạnh tranh: Do thị trường mở rộng kèm cạnh tranh gay gắt, doanh nghiệp cửa cần đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng mẫu mã. Việc tạo ra những dòng sản phẩm cửa có tính năng ưu việt, thiết kế phù hợp thị hiếu địa phương sẽ giúp chiếm lĩnh thị phần trong tỉnh hợp nhất. Song song, doanh nghiệp nên xem xét điều chỉnh giá thành hợp lý nhờ tối ưu hóa quy trình, tận dụng hiệu quả kinh tế quy mô khi thị trường lớn hơn.
- Mở rộng mạng lưới và đối tác: Với địa bàn tỉnh mới rộng lớn, doanh nghiệp nên mở rộng kênh phân phối tới các huyện, thị xã vốn thuộc tỉnh bên kia trước đây. Thiết lập đại lý, showroom tại những khu vực trung tâm của tỉnh mới để tiếp cận khách hàng nhanh nhất. Ngoài ra, tìm kiếm đối tác liên kết hoặc sáp nhập với doanh nghiệp cửa ở tỉnh sáp nhập (nếu phù hợp) có thể tạo ra doanh nghiệp quy mô lớn hơn, tận dụng được thế mạnh của đôi bên. Sự hợp lực này giúp tăng sức cạnh tranh trước các “ông lớn” từ ngoài vùng đổ về.
- Theo dõi sát sao và thích ứng chính sách: Giai đoạn sáp nhập tỉnh đòi hỏi doanh nghiệp chủ động cập nhật mọi thay đổi về thủ tục, pháp lý. Các công ty cần chuẩn bị hồ sơ để kịp thời đăng ký điều chỉnh giấy phép kinh doanh, địa chỉ trụ sở, con dấu... khi có hướng dẫn từ cơ quan chức năng. Việc này nên được thực hiện sớm để tránh gián đoạn hoạt động. Doanh nghiệp cũng nên tận dụng các chính sách hỗ trợ chuyển tiếp (nếu chính quyền ban hành) như miễn lệ phí đổi giấy phép, hoặc ưu đãi thuế tạm thời. Theo khuyến nghị của TS. Tô Hoài Nam, Chính phủ cần sớm có hướng dẫn cụ thể về quy trình cập nhật giấy phép, miễn giảm lệ phí thay đổi giấy tờ cho doanh nghiệp
daibieunhandan.vn
– các doanh nghiệp nên chủ động đề xuất những hỗ trợ này thông qua hiệp hội. - Quản trị rủi ro và nhân sự: Trong ngắn hạn, doanh nghiệp nên xây dựng kế hoạch kinh doanh linh hoạt, tính đến kịch bản thủ tục dự án bị chậm hoặc thị trường chững lại để có phương án dự phòng (dự trữ vốn lưu động, đa dạng hóa thị trường ngoài tỉnh...). Về nhân sự, cần truyền thông nội bộ để trấn an người lao động, giữ chân nhân tài trước biến động. Nếu trung tâm hành chính dời xa, doanh nghiệp có thể hỗ trợ một số nhân viên di chuyển hoặc làm việc từ xa phù hợp. Đồng thời, nhanh chóng tái đào tạo lao động để đáp ứng các yêu cầu mới (ví dụ tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn) theo quy định chung của tỉnh mới.
Vai trò của hiệp hội ngành cửa và kiến nghị chính sách: Hiệp hội ngành cửa cần tích cực đồng hành cùng doanh nghiệp trong giai đoạn chuyển đổi này. Trước hết, hiệp hội nên phổ biến thông tin kịp thời về lộ trình sáp nhập, các quyết sách mới tới hội viên, giúp doanh nghiệp nắm rõ để chuẩn bị. Hiệp hội có thể tổ chức các hội thảo, tập huấn về thủ tục pháp lý khi sáp nhập (đăng ký kinh doanh, đất đai, xây dựng…) mời chuyên gia chia sẻ kinh nghiệm nhằm hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp hội viên. Bên cạnh đó, hiệp hội đóng vai trò cầu nối kiến nghị chính sách lên Chính phủ và chính quyền tỉnh mới. Chẳng hạn, đề xuất miễn hoàn toàn phí, lệ phí khi doanh nghiệp đổi giấy tờ đăng ký do sáp nhập; kiến nghị tiếp tục duy trì các ưu đãi hiện có (thuế, đất đai, tín dụng) cho doanh nghiệp vừa và nhỏ ít nhất trong vài năm chuyển tiếp. Những kiến nghị này là thiết yếu để “không gián đoạn các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ” như TS. Tô Hoài Nam nhấn mạnh
Song song, hiệp hội cần thúc đẩy kết nối cung cầu: làm việc với chính quyền tỉnh mới để doanh nghiệp cửa địa phương được tham gia các gói thầu xây dựng công trình công, dự án hạ tầng… Qua đó, doanh nghiệp hội viên có cơ hội giành hợp đồng mới, mở rộng sản xuất ngay sau sáp nhập.
Tóm lại, sáp nhập tỉnh là xu thế cải tổ mang lại cả cơ hội lẫn thách thức đan xen cho ngành cửa. Bài học từ trong nước và quốc tế cho thấy nếu có chiến lược đúng đắn, chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp ngành cửa có thể tận dụng tốt “làn sóng” sáp nhập để mở rộng quy mô và thị trường. Đồng thời, sự hỗ trợ từ hiệp hội và chính sách kịp thời sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, tạo môi trường thuận lợi để ngành cửa “vượt sóng” thành công. Sự chủ động hành động ngay hôm nay chính là chìa khóa để biến thách thức thành động lực phát triển mới cho toàn ngành trong giai đoạn cải tổ quan trọng này.
